สำรวจอิทธิพลศิลปะแดนอาทิตย์อุทัยที่ส่งแรงบันดาลใจให้ Vincent van Gogh ในสารคดีสัญจร Van Gogh & Japan

 

 

ในนิทรรศการนี้ ทางพิพิธภัณฑ์ได้นำคอลเลกชันภาพพิมพ์ไม้ญี่ปุ่น (Ukiyo-e) ที่เป็นงานสะสมส่วนตัวของ ฟัน โคค ประมาณ 600 ชิ้น มาจัดแสดง เพื่อสะท้อนให้เห็นถึงความหลงใหลในศิลปะจากแดนอาทิตย์อุทัยของไอคอนศิลปะระดับโลกผู้นี้ และเพื่อให้เห็นอิทธิพลของงานศิลปะญี่ปุ่นที่ปรากฏอยู่ในงานของเขา ไม่ว่าจะเป็นลายเส้น การใช้สี และการวาดลวดลายพืชพันธุ์ดอกไม้ อันเป็นเอกลักษณ์โดดเด่นและเป็นภาพจำอย่างหนึ่งของศิลปะภาพพิมพ์สัญชาติญี่ปุ่น

 

และอีกส่วนหนึ่งที่เป็นส่วนสำคัญของนิทรรศการในครั้งนี้ ก็คือการจัดทำสารคดีชื่อเดียวกับงาน Van Gogh & Japan โดยทีมผู้เชี่ยวชาญการทำสารคดีนิทรรศการอย่างทีม Exhibition On Screen ที่เคยมีผลงานยกนิทรรศการจากพิพิธภัณฑ์ชื่อดังต่าง ๆ ของโลกมาไว้บนจอหนัง เพื่อนำไปฉายตามที่ต่างๆ ทั่วโลก ประหนึ่งเป็นนิทรรศการที่เดินทางไปหาผู้ชม (อ่านเพิ่มเติมที่ มารู้จักศิลปินผู้ให้ความหมาย 'ป็อปอาร์ต' กับนิทรรศการศิลปะบนจอหนังที่สมาคมฝรั่งเศส) 

 

 

ล่าสุด สารคดีสัญจรเรื่องนี้ก็ได้เดินทางมาพบกับผู้ชมชาวไทย โดยความร่วมมือระหว่าง สมาคมฝรั่งเศสกรุงเทพ และ ริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก ที่กำลังจัดแสดงนิทรรศการมัลติมีเดีย Van Gogh. Life and Art ซึ่งใครที่ได้ไปชมนิทรรศการที่ ริเวอร์ ซิตี้ แล้วยังไม่หายซึ้งกับผลงานของ ฟัน โคค ก็สามารถไปชมสารคดีสัญจร Van Gogh & Japan ที่ฉายที่ สมาคมฝรั่งเศส เพื่อสำรวจแรงบันดาลใจอันเป็นที่มาของผลงานของศิลปินชื่อก้องได้ต่อ หรือใครอยากจะไปชมสารคดีก่อนไปชื่นชมผลงานอย่างใกล้ชิดในนิทรรศการก็ย่อมได้

 

และก่อนจะไปชมทั้งสารคดีหรือนิทรรศการ เราก็ขอใช้พื้นที่นี้เล่าเรื่องราวความสัมพันธ์ของ ฟัน โคค กับดินแดนถิ่นซากุระแบบพอเป็นน้ำจิ้ม ให้ชาวซอยมิลค์ได้พอกระหาย รีบไปตีตั๋วชมกันที่สมาคมฝรั่งเศสโดยเร็ว

 

 

ความงดงามซาบซึ้งของศิลปะญี่ปุ่นเป็นที่รับรู้และกระจายตัวไปทั่วภาคพื้นยุโรปตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 19 ผ่านสินค้าหรูหราต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นกิโมโน พัด หรือเครื่องเรือน แต่กว่าที่ ฟัน โคค จะเริ่มสนใจศิลปะจากดินแดนตะวันออกนี้ ก็เมื่อตอนที่เขาได้เดินทางมายังฝรั่งเศสแล้ว โดยที่ฝรั่งเศสนั้นถือเป็นศูนย์กลางของศิลปะญี่ปุ่นในฝั่งโลกตะวันตกเลยก็ว่าได้ และที่นี่เองที่ ฟัน โคค ได้ตกหลุมหลงใหลในศิลปะญี่ปุ่นเข้าอย่างจัง จนทำให้เขาตัดสินใจที่จะปรับสไตล์ของตัวเองด้วยการศึกษาและเปิดรับความงดงามของศิลปะจากอีกซีกโลกแบบจริงจัง

 

 

เมื่อ ฟัน โคค ย้ายมาอยู่ร่วมกับน้องชายที่อพาร์ตเมนต์ในกรุงปารีส เขาก็แปลงห้องพักให้กลายเป็นแกลเลอรีแสดงศิลปะญี่ปุ่นแบบย่อม ๆ ด้วยการติดภาพพิมพ์ญี่ปุ่นที่เขาหาซื้อมาจนเต็มผนัง และไม่ได้เพียงติดภาพเหล่านั้นไว้ดูเพื่อความเพลินตาเท่านั้น แต่ยังตั้งใจจดจ้องและศึกษาองค์ประกอบต่าง ๆ จนทำให้เขาตกผลึกว่า ศิลปะญี่ปุ่นนั้นมีความงามและคุณค่าทัดเทียมกับผลงานมาสเตอร์พีซของฝั่งตะวันตกเลยทีเดียว โดยเขาหลงใหลภาพพิมพ์ญี่ปุ่นมาก จนเคยจัดนิทรรศการแสดงคอลเลกชันภาพพิมพ์ญี่ปุ่นที่สะสมไว้ ณ ร้านอาหารกึ่งคาเฟ่ของคู่รักของเขาในเวลานั้น

---

 

 

เอกลักษณ์โดดเด่นของงานศิลปะญี่ปุ่นก็คือการจัดองค์ประกอบภาพ ที่มักเว้นสเปซตรงกึ่งกลางของภาพไว้ แล้วเน้นขนาดของวัตถุข้างหน้า (Foreground) ให้เด่นใหญ่ ลักษณะการจัดองค์ประกอบภาพดังกล่าวได้ส่งอิทธิพลอย่างมากต่อศิลปินตะวันตกในยุคนั้น โดยเฉพาะ ฟัน โคค ที่ศึกษาและนำองค์ประกอบการจัดวางในภาพพิมพ์ญี่ปุ่นมาใช้ รวมไปถึงการใช้สีที่เด่นชัด การวาดกิจกรรมหรือของใช้ที่เห็นในชีวิตประจำวัน รวมไปถึงการถ่ายทอดบรรยากาศความรื่นรมย์และความเอ็กโซติกที่กลายมาเป็นลายเซ็นของเขา

---

 

แม้ในช่วงท้าย ๆ ของชีวิต ฟัน โคค จะเริ่มถอยห่างจากความหลงใหลและการศึกษาศิลปะญี่ปุ่น เพราะต้องการจะโฟกัสไปที่การสร้างศิลปะสำหรับอนาคต ที่นำเสนอสไตล์และสิ่งที่อยู่ในหัวของศิลปิน มากกว่าที่จะถ่ายทอดความเป็นจริงที่ตาเห็นออกมาอย่างซื่อตรงเหมือนเป็นภาพถ่าย 

 

 

แต่สิ่งหนึ่งที่ ฟัน โคค ได้รับแรงบันดาลใจจากศิลปะญี่ปุ่นและยังคงมันไว้ในผลงานก็คือการถ่ายทอดภาพธรรมชาติ เพราะต้นไม้ดอกไม้ที่ถูกนำเสนอในจริตของศิลปะญี่ปุ่นมีความจัดจ้านทั้งในเรื่องของสีและสไตล์ ไม่ได้ถ่ายทอดออกมาตรง ๆ เหมือนภาพถ่าย ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ร่วมกันกับสไตล์ศิลปะยุคใหม่ที่กำลังมาถึง ศิลปะญี่ปุ่นจึงมอบสิ่งหนึ่งให้ ฟัน โคค ได้เก็บติดตัวไป แม้ว่าเขาจะเปลี่ยนไปทดลองสร้างศิลปะในสไตล์อื่น นั่นก็คือ การถ่ายทอดโลกของธรรมชาติ นั่นเอง